Als we slapen dan zijn we niet bewust van wat er in ons lichaam gebeurt. Zo besef je niet dat je slaap gedurende de nacht verloopt in verschillende fasen. Elke slaapfase is uniek en heeft zijn eigen kenmerken. Maar waarom hebben we meerdere fases tijdens het slapen, hoelang duurt een slaapcyclus en welke slaapfase is het belangrijkst?
Wat gebeurt er tijdens de slaap met je lichaam?
Ieder mens heeft slaap nodig zodat het lichaam en de geest kunnen herstellen van de dag. Slaap zorgt er dus voor dat alle indrukken die je overdag opdoet verwerkt worden en ontspannen alle spieren die gedurende de dag actief zijn geweest. Ons lichaam maakt als we slapen ook meer nieuwe afweerstoffen en cellen aan dan als we wakker zijn.
Tijdens de slaap verandert onder andere je hersenactiviteit en vertraagt je hartslag. Vervolgens daalt je lichaamstemperatuur met ongeveer één graad, adem je minder en produceert je lichaam minder speeksel en urine. Ook neemt de hoeveelheid stresshormoon af en maak je meer groeihormonen aan. Dit is precies de reden waarom jonge kinderen veel slaap nodig hebben.
Slaapcyclus en de verschillende slaapfasen
Elke nacht doorloop je een vaste volgorde van de verschillende slaapfasen. Dit wordt ook wel de ‘slaapcyclus’ genoemd. Een slaapcyclus duurt gemiddeld 90 tot 120 minuten. Gedurende de nacht maak je de slaapcyclus dan ook meerdere keren mee, namelijk 4 à 6 keer. Het exacte aantal is afhankelijk van hoelang je slaapt.
De slaapfasen waaruit de slaapcyclus bestaat zijn te onderscheiden op basis van hersenactiviteit en oogbewegingen. Er zijn in totaal 4 fasen te benoemen die samen een complete slaapcyclus vormen: de sluimerfase, lichte slaap, diepe slaap en droomslaap. Gedurende de laatste fase is er sprake van snelle oogbewegingen. Het snel bewegen van de ogen wordt ook wel “Rapid Eye Movement”, oftewel REM, genoemd. Hierdoor wordt de droomslaap regelmatig ‘REM-slaap’ genoemd.
Zo ziet een gezonde slaapcyclus eruit
Een goede slaapcyclus start met non-REM (NREM) slaap. Tijdens deze slaap doorloop je de eerste 3 fasen: de sluimerfase, de lichte slaap en de diepe slaap. Vervolgens ga je over naar de REM-slaap ofwel de droomslaap. Deze opeenvolging van alle slaapfasen zorgt voor een gezonde slaapcyclus.
NREM1 (sluimerfase)
In de sluimerfase, ofwel NREM1, ga je over van waken naar slapen. Je hebt bijvoorbeeld moeite met het open houden van je ogen en je oogbewegingen worden trager. Daarnaast neemt langzaamaan de hersenactiviteit af.
NREM2 (lichte slaap)
Vervolgens ga je over in lichte slaap. Dit is de NREM2 fase. Op dit moment begin je heel licht te slapen. Dat wil zeggen dat je niet meer wakker wordt van elk geluid dat je hoort. Tegelijkertijd kun je nog wel makkelijk wakker gemaakt worden.
NREM3 (diepe slaap)
Na de lichte slaap gaat je lichaam over in een diepe slaap, ofwel de NREM3 fase. Je bent op het punt van de slaapcyclus waar je ademhaling en hartritme dalen tot het laagst mogelijke ritme. Daarnaast ben je gedesoriënteerd als je wordt gewekt in deze slaapfase. Doordat je lichamelijk diep slaapt, vindt op dit punt van de slaapcyclus lichamelijk herstel plaats.
REM-slaap (droomslaap)
In de laatste slaapfase vindt er veel hersenactiviteit plaats en bewegen je ogen erg snel. Vervolgens ontspannen al je spieren, want grote hersenactiviteit gaat samen met maximale lichamelijke ontspanning. Tijdens de REM-slaap zijn je hersenen druk bezig met allerlei geheugenfuncties, dromen en het verwerken van informatie. Al deze activiteiten van het lichaam en de geest kosten dan ook veel energie.
Word je een aantal keer wakker tijdens de REM-slaap? Dan kunnen je lichaam en geest niet volledig herstellen. Hierdoor heb je de volgende dag vaak onbewust een grotere behoefte aan REM-slaap. Dit kan ervoor zorgen dat je de ene nacht meer slaap aan de REM-slaap besteedt dan andere nachten. Gemiddeld spenderen volwassenen 15% tot 25% van de slaapcyclus in droomslaap.
Belangrijkste slaapfasen
Je moet alle slaapfasen doorlopen om één gezonde slaapcyclus te ervaren. Desondanks kun je wel zeggen dat de ene slaapfase crucialer is dan de ander. Wat is de belangrijkste slaapfase? Vooral fase 3 en 4 (diepe slaap en droomslaap) zijn belangrijk, omdat je gedurende fase 3 lichamelijk en in fase 4 geestelijk herstelt.
Een nieuwe slaapcyclus
Je loopt tijdens het slapen niet één cyclus door. Na elke REM-slaap word je onbewust wakker. Vervolgens begint de slaapcyclus opnieuw. Je start met andere woorden weer met een lichte slaap, je gaat over naar een diepe slaap en daarna bevind je je weer in de REM-slaap.
De eerste 3 slaapcycli (dan ben je drie keer alle slaapfasen doorgelopen) duren ongeveer 4 tot 5 uur. Dit wordt ook wel de kernslaap genoemd. Tijdens deze eerste 3 slaapcycli ervaar je namelijk de meeste diepe slaap. De 2 slaapcycli die daarop volgen zijn van cruciaal belang voor de kwaliteit van je slaap. Echter, voor de overige slaap, de restslaap, is niet duidelijk wat de functie is.
Waarom val ik niet in slaap?
Slapen is erg belangrijk voor onze fysieke en mentale gezondheid. Lukt het je echter niet om in slaap te vallen? Dan moet je achterhalen wat het probleem is. Heb je bijvoorbeeld wel een goed bed? Een matras en kussen die goed aansluiten op jouw slaapgewoonten kunnen hierbij het verschil maken. Daarnaast kun je ook geuren inzetten om beter te slapen of verander je eetpatroon om gemakkelijker in slaap te vallen.
